مطالعۀ رابطۀ هوش معنوی و هوش هیجانی با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی و مقایسۀ آن در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی (نظری)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه ماشین های کشاورزی، آموزشکده کشاورزی ساری، دانشگاه فنی و حرفه ای استان مازندران

2 عضو هیئت‌علمی، گروه علوم دامی، آموزشکده کشاورزی ساری، دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران، ایران

3 عضو هیئت‌علمی، گروه علوم پایه، دانشکده فنی امام محمدباقر(ع) ساری، دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدفِ بررسی رابطۀ میان هوش هیجانی و هوش معنوی با انگیزش پیشرفت در دانشجویان دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران انجام شده است. روش تحقیق از نظر شیوۀ گردآوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی و از نظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانشجویان آموزشکده‌ها و دانشکده‌های دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران تشکیل داده‌اند. نتایج نشان داد بین هوش هیجانی و انگیزش پیشرفت در دانشجویان جامعه آماری، رابطه معناداری وجود دارد. بین هوش معنوی و انگیزش پیشرفت در دانشجویان دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای رابطه معناداری وجود دارد. میزان هوش هیجانی در دانشجویان دختر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران دارای وضعیت بهتری نسبت به دانشجویان پسر است. انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دختر از دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران بیشتر است. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گفت تقویت هوش هیجانی و هوش معنوی در دانشجویان سبب افزایش انگیزۀ پیشرفت تحصیلی آنان می‌شود. بدین‌ترتیب ضرورت مطالعۀ بیشتر پژوهشگران و اقدامات مسئولان به منظور افزایش انگیزۀ پیشرفت در دانشجویان احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Interaction of Emotional Intelligence, Spiritual Intelligence, and Educational Achievement Motivation in Students in Technical and Vocational University (A Comparative Study between Male and Female Students) Rasoul Loghmanpour Zarini

نویسندگان [English]

  • Rasoul LoghmanpourZarini 1
  • Hassan nabipour afrouzi 2
  • Amir Hayati 3
1 Member of Scientific Committee, Department of Agricultural Machinery, Sari College of Agricultural, Technical and Vocational University, Mazandaran, Iran
2 Member of Scientific Committee, Department of Animal Sciences, Sari College of Agricultural, Technical and Vocational University, Mazandaran, Iran
3 Member of Scientific Committee, Department of Science, Emam mohammad Javad technical and vocational college, Technical and Vocational University, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

The present study was conducted to investigate the relationship between emotional intelligence and spiritual intelligence with the motivation of progress in students of Mazandaran Technical and Professional University. The research method was descriptive information collecting method of correlation type and in terms of applied purpose. The statistical population is composed of all college students and colleges of the technical and vocational college of Mazandaran province. The sample size was 326 people according to Krejcie and Morgan tables. They were selected by simple random sampling from the statistical population. Data were collected by a questionnaire, three questionnaires including the Saeed-Shirin's Emotional Intelligence Questionnaire (33 questions), David King's Spiritual Intelligence Questionnaire (24 questions), and Hartre's Educational Achievement Motivation Questionnaire (33 questions). The results showed: 1- There was a significant relationship between emotional intelligence and spiritual intelligence in the students of the technical and professional university. 2- There is a significant relationship between emotional intelligence and developmental motivation in students of technical and vocational education in Mazandaran province. 3- There is a meaningful relationship between spiritual intelligence and the motivation of progress in the students of the technical and professional university. 4- The amount of emotional intelligence in female students of Mazandaran technical and vocational school is better than Mazandaran technical and professional university. 5- The motivation for academic achievement in female students is more than male students of technical and vocational education in Mazandaran province. 6- According to the results, it can be said that enhancement of emotional intelligence and spiritual intelligence in students increases the motivation of their academic achievement. In this way, the need for further study by the researchers and the actions of the relevant authorities in this regard is felt in order to increase the motivation for progress in the students.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Emotional Intelligence
  • Spiritual Intelligence
  • Progressive Motivation
  • Students
  • Technical and Professional University

1. مقدمه

انگیزش پدیده‌ای ذاتی است که تحت تأثیر چهار عامل قرار دارد: موقعیت (محیط و محرک‌های بیرونی)، مزاج (حالت و وضعیت درونی ارگانیزم)، هدف (هدف رفتار، منظور و گرایش) و ابزار (ابزار دستیابی به هدف). انسان‌ها برای دستیابی به اهداف، نیازها و غرایز خود، انگیزش لازم را به دست می‌آورند. برای جویندگان علم و دانشجویان، انگیزش پیشرفت تحصیلی از اهمیت خاصی برخوردار است. با این انگیزه، افراد تحرک لازم را برای به‌پایان‌رساندن موفقیت‌آمیز یک تکلیف، رسیدن به هدف یا دستیابی به درجه معینی از شایستگی در کار دنبال می‌کنند تا بتوانند موفقیت لازم را در امر یادگیری و پیشرفت تحصیلی کسب کنند[1]؛ بنابراین می‌توان گفت انگیزش، دلایل رفتار افراد را نشان می‌دهد و مشخص می‌کند چرا آن‌ها به روش خاصی عمل می‌کنند. رفتارِ دارای انگیزه، رفتاری باانرژی، جهت‌دار و دنباله‌دار است.

روان‌شناسان ضرورت توجه به انگیزش در تعلیم‌و‌تربیت را به دلیل ارتباط مؤثر آن با یادگیری نوین، مهارت‌ها، راهبردها و رفتارها یادآور شده‌اند و یکی از نخستین سازه‌هایی که برای تبیین این انگیزش ارائه کرده‌اند، انگیزش پیشرفت تحصیلی است. انگیزش پیشرفت تحصیلی به رفتارهایی گفته می‌شود که به یادگیری و پیشرفت می‌انجامند[2].

بیشترِ رفتارهایی که انگیزش تحصیلی را نشان می‌دهند عبارتند از: پافشاری بر انجام تکالیف دشوار، سخت‌کوشی یا کوشش در جهت یادگیری در حد تسلط و انتخاب تکالیفی که به تلاش نیاز دارد. انگیزش پیشرفت تحصیلی یا انگیزش درونی، حالتی روان‌شناختی است و هنگامی به دست می‌آید که انسان خود را دارای کفالت لازم و خودمختاری ادراک بداند. پژوهشگران پایین‌بودن میزان متغیرهای امید به آینده، عزت‌نفس، کیفیت عوامل آموزشی، درآمد خانواده و تأهل دانشجویان را از عوامل عمدۀ کاهش انگیزۀ تحصیلی به شمار می‌آورند[3]. صدمات انگیزشی همچنین سبب ایجاد بدبینی، اضطراب و افسردگی و در نهایت افت عملکرد تحصیلی دانشجویان می‌شوند[4].

هوش یکی از وجوه قابل‌توجه در سازش‌یافتگی افراد با محیط و از عوامل مهم تفاوت‌های فردی به شمار می‌رود. هوش براساس تعریف سنتی، مدت‌ها اصلی‌ترین عامل موفقیت و پیشرفت تحصیلی در نظر گرفته می‌شده است، اما با تغییر در دیدگاه‌های نظری در زمینۀ عوامل تشکیل‌دهندۀ هوش، دیگر نمی‌توان آن را پیش‌بینی‌کنندۀ کاملی برای پیشرفت تحصیلی به شمار آورد[5]. روان‌شناسان معتقدند افراد از نظر هوش علمی و هوش هیجانی متفاوت هستند. کسانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند، ارتباط بهتری با اطرافیان برقرار می‌کنند، قدرت سازش بیشتری با مشکلات عاطفی هیجانی دارند و برداشت و نگرش مثبتی نسبت به خود دارند. در واقع هوش هیجانی شامل دو مهارت قابلیت فردی و قابلیت اجتماعی است. قابلیت فردی روی شخصیت به‌عنوان یک فرد تمرکز دارد و به دو قسمتِ خودآگاهی و خودمدیریتی تقسیم می‌شود؛ قابلیت اجتماعی بیشتر روی شیوۀ رفتار با دیگران تمرکز دارد و به آگاهی اجتماعی و مدیریت رابطه قابل تقسیم است[6]. براساس یافته‌های محققان، از جمله مسائلی که در بهبود انگیزش پیشرفت بشر تأثیر مستقیم دارد، هوش هیجانی و هوش معنوی است[3].

هوش معنوی، بیشتر توانایی ذهنی فرد است. این هوش دیدی کلی در مورد زندگی و تمامی تجارب و رویدادهای حسی به فرد می‌دهد و او را قادر می‌سازد تا به چهارچوب‌بندی و تفسیر دوبارۀ تجارب بپردازد[7]. هوش معنوی با هوش هیجانی ارتباط دارد و تمرینی معنوی شامل توسعۀ درون‌فردی و حساسیت میان‌فردی است. هوش معنوی عبارت است از: قابلیت رفتار عاقلانه و عاطفی در‌حالی‌که فرد با خود و با محیط اطراف در صلح و آرامش است و می‌تواند محبت خود را بدون در‌نظر‌گرفتنِ شرایط دیگران، عرضه دارد[8]. در مورد این مسئله که هوش معنوی متضمن انگیزش، تمایل، اخلاق و شخصیت است، می‌توان آن را به نگاه شناخت‌گرایانۀ افراد از هوش نسبت داد[9]. توجه به موضوع فکری، احساسات و پرورش همدلی قسمتی از آگاهی فزاینده از زندگی معنوی درونی است. هوش معنوی به توانایی دیدن پدیده‌ها بیشتر از جنبه فردی و شناخت رابطۀ بین ادراک، ایمان و رفتار فرد بستگی دارد. پاکی و پالایش هوش به آموزش نیاز دارد و هوش معنوی استثنا ندارد. هنگامی که به معنای پرسش‌هایی مانند اینکه چه هستیم و چرا اینجا هستیم، توجه کنیم، به هوش معنوی اعتماد کرده‌ایم[10].

بی‌شک افراد دارای هوش معنوی از نظر روان‌شناختی افراد سالمی هستند و می‌توانند رویدادهای زندگی‌شان را کنترل کنند. به‌طورکلی کسانی که رویدادها و به‌ویژه افکار و عقاید خود را کنترل و به صورت مثبت تعبیر می‌کنند، از سلامت روانی بیشتری برخوردارند، زیرا شیوۀ تفکر فرد کیفیت زندگی او را تعیین می‌کند. افرادی که هوش معنوی بالاتری دارند، ظرفیت تعالی داشته و تمایل بسیار بالایی نسبت به هوشیاری دارند. آنان از این ظرفیت برخوردارند که بخشی از فعالیت روزانۀ خود را به اعمال روحانی و معنوی اختصاص داده و فضایلی مانند بخشش، سپاس‌گذاری، فروتنی و اخلاص را از خود نشان دهند[7]. اگرچه انگیزۀ پیشرفت نقش محوری در میزان یادگیری دارد، اما ممکن است به دلایلی تحت تأثیر عواملی آسیب ببیند و عملکرد دانشجویان را تحت تأثیر قرار دهد. فضای عاطفی دانشگاه، کلاس درس، اساتید، ساختار کلاس درس، اهداف و روش‌های تدریس از مهم‌ترین این عوامل به شمار می‌روند[11].

انیماساهون[1] (2014) هوش معنوی را با انواع هوش‌ها مقایسه کرده است. برخلاف هوش عقلانی که به منطق، درک و تفکر مربوط است و هوش هیجانی که به عادت، درک الگوها و تفکر هیجانی ارتباط می‌یابد، هوش معنوی خلاق است و می‌تواند قانون وضع کند یا قانونی را بشکند و قادر به ایجاد تفکر دگرگون‌کننده است[12]. زوهر و مارشال[2] (2015) بر این باورند که رابطۀ مستقیمی میان هوش هیجانی و هوش معنوی وجود دارد و افزایش یکی سبب افزایش دیگری می‌شود و برعکس[13].

حسینیان و همکاران (1390)، رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی را در دانشجویان دختر بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که بین هوش معنوی و هوش هیجانی رابطۀ معناداری وجود دارد[14]. جهانی مالکی[3] (2009) در تحقیق خود به این نتیجه دست یافت که بین هوش هیجانی و سلامت روانی در دانشجویان ارتباطی برقرار است[15]. گل‌میمی و همکاران (1395) در تحقیقی در مورد رابطۀ بین هوش هیجانی و هوش معنوی در دانشجویان دانشگاه علوم دریایی اعلام کردند این دو هوش دارای رابطه معناداری در دانشجویان هستند[16]. آن‌ها در تحقیقی به بررسی رابطۀ بین هوش هیجانی و انگیزش پیشرفت تحصیلی در بین دانشجویان پرداختند که نتایج حاصل نشان می‌دهد هوش هیجانی تأثیر معناداری بر میزان انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان دارد. در این مطالعه، متغیرهای شخصیتی دانشجویان به‌طور‌عام و عزت‌نفس و انگیزش پیشرفت تحصیلی به‌طور‌خاص، بر میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی تأثیر مستقیم و ذاتی داشته‌اند[17].

پارکر و همکاران[4] (2013) با مطالعه‌ای که روی 372 دانشجو انجام دادند و فرم کوتاهی از پرسش‌نامه هوش هیجانی را کامل کردند، دریافتند دانشجویانی که هوش هیجانی بالایی داشتند، قادر به کسب نمرات بالاتر شدند و برعکس[18]. پکران و همکاران[5] (2014) در مطالعه‌ای ارتباط بین هوش هیجانی و انگیزش پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان را بررسی کردند که براساس آن، دانش‌آموزانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردار بوده‌اند، به‌ندرت دارای نمرات پایین و غیبت‌های مجاز بوده‌اند که این نشان از انگیزۀ تحصیلی بالا در میان آنان دارد[19].

برور[6] (2017) در مطالعه‌ای که روی دانشجویان انجام داد به این نتیجه رسید که هوش هیجانی شامل مهارت‌های فراوانی مانندِ خودآگاهی، همدردی، انگیزش، خودکنترلی و مهارت در برقراری ارتباط است که در عملکرد تحصیلی و شغلی دانشجویان بسیار مهم است و می‌تواند نشانگر استفادۀ افرادِ دارای هوش هیجانی بالا از این مهارت‌ها باشد[20]. پیاو[7]معتقد است دانشجویانی که انگیزۀ پیشرفت دارند، در مقایسه با دانشجویانی که انگیزۀ پیشرفت کمتری دارند، به مدت طولانی‌تر در انجام تکالیف استقامت می‌کنند و به جای اینکه شکست خود را به عوامل بیرونی مانند دشواری تکلیف یا شانس نسبت دهند، آن را به تلاش‌نکردن (وضعیت درونی و تغییرپذیر) نسبت می‌دهند و تلاش خود را دو‌چندان می‌کنند تا موفق شوند[21].

ویگلزورث[8] (2016) در تحقیقی رابطۀ بین هوش معنوی و توانایی رهبری‌کردن و مدیریت افراد را سنجید. براساس نتایج این تحقیق، افرادی که هوش معنوی بالاتری داشتند در مواقع بحرانی قادر به کنترل وضعیت به صورت بهتری بوده‌اند[8].

با توجه به اهمیت پیشرفت تحصیلی در دانشجویان و فرضیه‌های مربوط به وجود ارتباط تنگاتنگ میان انگیزۀ پیشرفت تحصیلی با هوش هیجانی و هوش معنوی، محقق می‌کوشد با مطالعه‌ای موردی روی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران، آثار متقابل این متغیرها را بررسی و میزان تأثیر هریک را بر دیگری ارزیابی کند.

2. مواد و روش‌ها

تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان حاضر در 12 دانشکده و آموزشکده دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران در سال تحصیلی 96-1395 به تعداد تقریبی 13000 نفر تشکیل می‌دهند.

در این تحقیق حجم نمونه آماری با استفاده از جدول کرجسی مورگان برابر 558 نفر تعیین شد. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده است. همچنین ابزار گردآوری داده، پرسش‌نامه‌های استاندارد هوش هیجانی سیبریا شیرینگ 33 پرسشی، پرسشنامۀ هوش معنوی دیوید کینگ 24 پرسشی و پرسش‌نامه انگیزش پیشرفت تحصیلی هارتر 33 پرسشی بودند. مقیاس این پرسش‌نامه‌ها طیفِ پنج‌ارزشی لیکرت است: کاملاً موافقم (5)، موافقم (4)، نظری ندارم (3)، مخالفم (2) و کاملاً مخالفم (1).

برای تعیین پایایی با اجرای طرح مقدماتی، 50 نمونه پرسش‌نامه در اختیار آزمون‌شوندگان قرار گرفت و توسط آنان تکمیل شد. نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفت و ضریب پایایی 86/0 محاسبه شد که بیانگر پایایی مناسب است. همچنین میزان پایایی پرسش‌نامه انگیزش پیشرفت تحصیلی جداگانه توسط روش آزمون آلفای کرونباخ محاسبه شد که میزان 84/0 را نشان داد.

اطلاعات خام یا داده‌ها به وسیله رایانه و نرم‌افزار SPSS با اجرای آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار و درصد فراوانی و آزمون‌های تحلیلی و استنباطی از جمله ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل تجزیه‌و‌تحلیل شدند. به منظور بررسی رابطۀ میان مؤلفه‌های هوش هیجانی و هوش معنوی با انگیزش پیشرفت تحصیلی از ضریب همبستگی پیرسون، و برای مقایسۀ انگیزش تحصیلی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای از آزمون t مستقل استفاده شد.

3. نتایج

در جدول شماره 1، میانگین، انحراف معیار، مقدار کمینه و بیشینۀ متغیرهای هوش هیجانی (خودانگیزی، خودآگاهی، خودکنترلی، هوشیاری اجتماعی و مهارت‌های اجتماعی)، هوش معنوی (تفکر وجودی، آگاهی متعالی و تولید معنای شخصی) و انگیزۀ پیشرفت ارائه شده است.

جدول شماره 1. یافته‌های توصیفی براساس متغیرهای مورد مطالعه

متغیرها

مؤلفه‌ها

میانگین

انحراف معیار

کمینه

بیشینه

هوش هیجانی

خود‌انگیزی

27

14/3

21

30

خود‌آگاهی

31

41/2

24

36

خودکنترلی

24

41/2

21

28

هشیاری اجتماعی

17

25/1

19

22

مهارت‌های اجتماعی

23

11/1

16

30

انگیزه پیشرفت

85/41

93/2

31

111

هوش معنوی

تفکر وجودی

13

63/1

8

25

آگاهی متعالی

8

45/1

5

25

تولید معنای شخصی

11

34/2

9

25

بسط حالت هشیاری

16

92/1

11

25

فرضیه اول:وضعیت هوش هیجانی دانشجویان دختر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای در حد ایدئال قرار دارد.

 

 

 

 

جدول شماره 2. نتایج آزمون t برای وضعیت هوش هیجانی دانشجویان دختر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران

هوش هیجانی

t محاسباتی

درجه آزادی

t جدول

سطح معنی‌داری

خطای مجاز

میانگین محاسباتی

میانگین نظری

74/3

3

37/25

285

2

001/0

05/0

یافته‌های جدول شماره 2 نشان می‌دهد تفاوت میانگین محاسباتی هوش هیجانی با میانگین نظری در سطح 95 درصد معنی‌دار است؛ ازاین‌رو می‌توان نتیجه گرفت فرضیه H0 رد و فرض H1 مورد قبول است. در واقع میانگین هوش هیجانی در دانشجویان دختر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای در حد خوبی قرار دارد.

فرضیه دوم:وضعیت هوش هیجانی دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران در حد ایدئال قرار دارد.

 

جدول شماره 3. نتایج آزمون t برای وضعیت هوش هیجانی دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران

هوش هیجانی

t محاسباتی

درجه آزادی

t جدول

سطح معنی‌داری

خطای مجاز

میانگین محاسباتی

میانگین نظری

42/3

3

33/24

315

2

001/0

05/0

یافته‌های جدول شماره 3 نشان می‌دهد تفاوت میانگین محاسباتی هوش هیجانی با میانگین نظری در سطح 95 درصد معنی‌دار است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت فرضیه H0 رد و فرض H1 مورد قبول است. در واقع میانگین هوش هیجانی در دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران در حد مناسب است.

با توجه به جداول ارزیابی‌های فرضیه‌های اول و دوم پژوهش می‌توان گفت میزان هوش هیجانی در دانشجویان دختر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران دارای وضعیت بهتری نسبت به دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران است.

فرضیه سوم:میزان هوش معنوی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای متفاوت است.

 

جدول شماره 4. مقایسۀ میزان هوش معنوی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای

شاخص‌های متغیر

تعداد

میانگین

خطای استاندارد

درجه‌های آزادی

نسبت t

سطح معنی‌داری

هوش معنوی

دانشجویان دختر

298

83/150

37/16

71/279

17/0

86/0

دانشجویان پسر

326

17/151

12/20

جدول شماره 4 بیانگر شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون t برای مقایسۀ میانگین متغیر هوش معنوی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای است. نتایج نشان داد این متغیر در بین دانشجویان این دانشگاه دارای تفاوت معناداری نیست و بنابراین این فرضیه رد می‌شود.

فرضیه چهارم: بین هوش معنوی و هوش هیجانی با انگیزۀ پیشرفت رابطه وجود دارد.

برای بررسی رابطۀ بین هوش معنوی و هوش هیجانی با انگیزۀ پیشرفت از تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوۀ گام‌به‌گام استفاده شده است.

جدول شماره 5. نتایج آزمون کلموگروف ـ اسمیرنوف متغیر ملاک و پیش‌بین

متغیر ملاک

آزمون کلموگروف ـ اسمیرنوف

Z

سطح معناداری

انگیزه پیشرفت

94/0

33/0

هوش هیجانی

32/1

98/0

نتایج جدول شماره 5 نشان می‌دهد توزیع متغیر ملاک نرمال و پیش‌بین است، چرا‌که مقدار Z محاسبه‌شده، معنادار نبوده که نشانگر نرمال‌بودن توزیع متغیر ملاک است.

فرضیه‌های پنجم تا هشتم تحقیق با جدول شماره 6 و آزمون پیرسون مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

فرضیه پنجم:بین مؤلفه تفکر وجودی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه ششم:بین مؤلفه آگاهی متعالی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه هفتم:بین مؤلفه تولید معنای شخصی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه هشتم:بین مؤلفه بسط حالت هوشیاری و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

 

 

 

 

جدول شماره 6. ضرایب همبستگی میان مؤلفه‌های هوش معنوی و انگیزۀ پیشرفت تحصیلی دانشجویان

مؤلفه‌های هوش معنوی

ضریب همبستگی

سطح معناداری

تفکر وجودی

28/0

01/0

آگاهی متعالی

34/0

01/0

تولید معنای شخصی

38/0

01/0

بسط حالت هشیاری

42/0

01/0

براساس نتایج به‌دست‌آمده از جدول شماره 6، میان مؤلفه‌های هوش معنوی (مؤلفه تفکر وجودی با ضریب همبستگی 28/0، آگاهی متعالی با ضریب همبستگی 34/0، تولید معنای شخصی با ضریب همبستگی 38/0 و بسط حالت هوشیاری با ضریب همبستگی 42/0) با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی دانشجویان مورد مطالعه در سطح 1 درصد، رابطۀ معناداری وجود دارد.

فرضیه‌های نهم تا سیزدهم تحقیق با جدول شماره 7 و آزمون پیرسون مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

فرضیه نهم:بین مؤلفه خودانگیزی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه دهم:بین مؤلفه خودآگاهی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه یازدهم:بین مؤلفه خودکنترلی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه دوازدهم:بین مؤلفه هوشیاری اجتماعی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

فرضیه سیزدهم:بین مؤلفه مهارت‌های اجتماعی و انگیزۀ پیشرفت دانشجویان رابطه وجود دارد.

جدول شماره 7. ضرایب همبستگی میان مؤلفه‌های هوش هیجانی و انگیزۀ پیشرفت تحصیلی دانشجویان

مؤلفه‌های هوش هیجانی

ضریب همبستگی

سطح معناداری

خود‌انگیزی

29/0

01/0

خود‌آگاهی

27/0

01/0

خود‌آگاهی

41/0

01/0

هشیاری اجتماعی

52/0

01/0

مهارت‌های اجتماعی

29/0

01/0

طبق نتایج به‌دست‌آمده در جدول شماره 7، بین مؤلفه‌های هوش هیجانی (مؤلفه خودانگیزی با ضریب همبستگی 29/0، خودآگاهی با ضریب همبستگی 27/0، خودکنترلی با ضریب همبستگی 41/0، هوشیاری اجتماعی با ضریب همبستگی 52/0 و مهارت‌های اجتماعی با ضریب همبستگی 29/0) با انگیزۀ پیشرفت تحصیلی دانشجویان مورد مطالعه در سطح 1 درصد رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه چهاردهم:بین انگیزۀ پیشرفت در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای تفاوت وجود دارد.

جدول شماره 8. مقایسۀ انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران

سطح معناداری

t

درجه آزادی

تفاوت میانگین‌ها

میانگین

گروه‌ها

P<05/0

2/107

501/785

4050

83/9606

دانشجویان دختر

82/5556

دانشجویان پسر

نتایج حاصل از اجرای آزمون t مستقل و جدول شماره 8 نشان می‌دهد تفاوت میانگین نمرۀ انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در گروه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران از نظر آماری معنادار است؛ بنابراین نمرۀ انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دختر از دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران بیشتر است.

4. بحث و نتیجه‌گیری

میان مؤلفه‌های هوش معنوی (تفکر وجودی، آگاهی متعالی، تولید معنای شخصی و بسط حالت هوشیاری) و انگیزۀ پیشرفت، رابطۀ معناداری وجود دارد؛ یعنی با افزایش هوش معنوی و مؤلفه‌های مربوط به آن، انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در دانشجویان نیز بیشتر می‌شود. این نتیجه با گزارش مقومی و همکاران (1395)، در تحقیقی با عنوان «رابطۀ هوش هیجانی و هوش معنوی با انگیزۀ پیشرفت دانشجویان دانشگاه آزاد تهران» همخوانی دارد. در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت اغلب دانشجویان فعالیت‌های خود را با امید و انتظاراتی ویژه برای رسیدن به بالاترین سطح آغاز می‌کنند و بیشترِ آن‌ها به پیشرفت خود، رسیدن به قدرت و کسب بالاترین مسئولیت‌ها و پاداش‌ها اهمیت می‌دهند[22].

براساس یافته‌های تحقیق، میانگین هوش معنوی در دانشجویان دختر با دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران برابر بوده و بین آن‌ها تفاوت معناداری وجود ندارد. میان مؤلفه‌های هوش هیجانی و انگیزۀ پیشرفت، رابطۀ معنادار وجود دارد؛ یعنی با افزایش هوش هیجانی و مؤلفه‌های مربوط به آن، انگیزۀ پیشرفت تحصیلی در دانشجویان نیز بیشتر می‌شود. ازسوی‌دیگر، میزان میل به پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران است. دلیل این امر را می‌توان تفاوت در میزان هوش هیجانی این دو گروه دانست، چراکه طبق نتایج این تحقیق، میزان هوش هیجانی در دانشجویان دختر بیش از دانشجویان پسر دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای مازندران است. افراد با هوش هیجانی بالا، توانایی سازگاری با اطرافیان، اعتماد‌به‌نفس و خودآگاهی بالاتری دارند. همچنین براساس نتایج به‌دست‌آمده در این تحقیق، میان مؤلفه‌های هوش هیجانی که بیشتر مهارت‌های درون‌فردی هستند با هوش معنوی ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. این نتیجه با یافته‌های تحقیق گل‌میمی و همکاران (1395) همخوانی دارد.

5. پیشنهادها

1. آگاه‌سازی و تلاش برای افزایش شناخت دینی و تقویت باورها و اعتقادهای افراد در رسانه‌ها و حوزه تعلیم‌و‌تربیت و کاهش فاصله بین شناخت و عمل دینی و ملتزم‌کردن افراد برای عمل به دانسته‌های دینی یا به‌جریان‌انداختنِ آموزه‌های دینی در رفتار و کردار افراد؛

2. بررسی عوامل دیگر مانند متغیرهای مربوط به ساختار خانواده و برنامه‌های درسی و آموزشی دانشگاه و متغیرهایی که مربوط به استاد و اعضای خانواده باشند و در مجموع کلیه متغیرهای شناختی و انگیزشی که مستقیم و غیرمستقیم می‌توانند در پیش‌بینی این متغیر نقش داشته باشند و در ایران کمتر به آن‌ها توجه شده است؛

3. پیشنهاد انجام تحقیقات بیشتر در زمینۀ میزان موفقیت تحصیلی در بین دانشجویان با عقاید مذهبی بالا و دانشجویان با عقاید مذهبی پایین؛

4. برگزاری دوره‌های آموزشی با اهداف بالابردنِ توانایی شناسایی اراده، فهم احساسات، و ارتقای جدیت و پشتکار دانشجویان در رسیدن به هدف؛

5. برگزاری کلاس‌های آموزشی با هدف بالابردنِ توانایی دانشجویان در اولویت‌بخشی به فعالیت‌ها و استفادۀ مناسب از زمان.

تشکر و قدردانی

نویسندۀ مقاله از همکاری مسئولان و دانشجویان محترم دانشگاه فنی‌و‌حرفه‌ای استان مازندران کمال تشکر را دارد.

 

منابع

1. قاسمی اهری، ع. (1388)، «رابطه نگرش مذهبی با انگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علامه»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
2. Sarika, M. and Anupa Sharma, M. (2015), “Relationship between quality of Life and emotional intelligence of the sample youth”, International Journal of Current Research Review, 7 (2), pp. 1-5.
3. Salovey, P., Mayer, J. D. and Caruso, D. (2013), “The positive psychology of emotional intelligence”, Handbook of Positive Psychology, Oxford: Oxford University Press.
4. صبحی قراملکی، ن. (1391)، «پیش‌بینی انگیزۀ پیشرفت تحصیلی براساس هوش هیجانی دانش‌آموزان»، فصلنامه روان‌شناسی مدرسه، (3) 1، صص 62-49.
5. فرامرزی، س.؛ همایی، ر. و حسینی، م. (1388)، «بررسی رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی دانشجویان»، دوفصلنامه علمی تخصصی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، سال سوم، شماره 5، صص 23-7.
6. برادبری، گ. (1386)، آزمون هوش هیجانی، ترجمۀ گنجی، تهران: انتشارات ساوالان.
7. غباری‌بناب، ب.؛ سلیمی، م.؛ سلیمانی، ل. و نوری‌مقدم، ث. (1386)، «هوش معنوی»، فصلنامه علمی پژوهشی اندیشه نوین دینی، سال سوم، شماره دهم، صص 147-125.
8. Wigglesworth, C. (2016), Why spiritual intelligence is essential to mature leadership, President, conscious Pursuits, Inc.
9. Nasel, D. D. (2014), “Spiritual orientation relation to spiritual intelligence: A consideration of traditional Christianity and new age individualistic spirituality”, Research Journal of Recent Sciences, 3 (4), pp. 75-83.
10. عبدالله‌زاده، ح. (1389)، «بررسی رابطه هوش هیجانی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه سوم راهنمایی پسر در درس زبان انگلیسی»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد.
11. سیف، ع. (1379)، روان‌شناسی پرورشی، تهران: آگاه.
12. Animasahun, A. R. (2014), “Intelligent quotient, emotional intelligence and spiritual intelligence as correlates of prison adjustment among inmates in Nigeria prisons”, Journal of Social Science, 22 (2), pp. 121-128.
13. Zohar, D. and Marshall, S. (2015), SQ: spiritual intelligence, the ultimate intelligence, London: Bloomsbury.
14. حسینیان، س.؛ قاسم‌زاده، س. و نیکنام، م. (1390)، «بررسی رابطه هوش معنوی با هوش هیجانی در بین دختران دانشجو دانشگاه الزهرا (س)»، مشاوره شغلی و سازمانی، (9) 3، صص 60-42.
15. جهانی ملکی، س. (2009)، «درجه دانش مهارت‌های زندگی و خودباوری در دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی»، پایان‌نامه دکتری، دانشکده آموزش و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی
16. گل‌میمی، م.؛ همتی گلیان، الف.؛ مطلبی، ع. (1395)، «شناخت رابطه هوش هیجانی با هوش معنوی در بین دانشجویان دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) نوشهر»، فصلنامه علمی پژوهشی آموزش علوم دریایی، سال سوم، شماره هفتم، صص 16-10.
17. Masomi, E., Derakhshan asl, M., Eghdami, A., Ghanimat, P. and Ashore, S. (2014), “Survey on the Role of Knowledge Management on the Quality of working Life, Case Study: Islamic Azad University, Iran, Pars Abad Branch”, Research Journal of Recent Sciences, 3 (2), pp. 100-108.
18. Parker, J., Laura, D. A., Summerfeldt, J., Marjorie, J. H. and Sarah, A. M. (2013), “Emotional intelli-gence and academic success: Examining the transition from high school to university”, Personality and individual differences, 36 (1), pp. 163-172.
19. Pekrun, R., Goetz, T., Anne, C., Frenzel, P., Barchfeld, P. and Raymond, P. (2011), “Measuring emo-tions in students’ learning and performance: The Achievement Emotions Questionnaire (AEQ)”, Con-temporary Educational Psychology, 36, pp. 36-48.
20. Buror, P. (2017), Phantoms in the brain: Probing the mysteries of the human mind, London. UK: Fourth Estate.
21. Piaw, CH. (2014), “Relationship between thinking styles and ability to pay attention of malaysian male and female student teachers”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, pp. 4839-4843.
22. مقومی، م.؛ فرهنگی، ع. و تیزدست، ط. (۱۳۹۴)، «رابطه بین هوش معنوی و هوش هیجانی با انگیزه پیشرفت در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال»، دومین کنفرانس بین‌المللی رویکردهای نوین در علوم انسانی، تهران، شهریور 1394.
 
 
 
 
* نشانی ایمیل: r-loghmanpour@tvu.ac.ir
[1]. Animasahun
[2]. Zohar and Marshall
[3]. Jahani Maleki
[4]. Parker
[5]. Pekrun
[6]. Buror
[7]. Piaw
[8]. Wigglesworth